یاتاقان چیست؟
همانطور که میدانیم موتور خودرو از قطعات ریز و درشتی ساخته شده که عملکرد صحیح آن به صحت عملکرد هرکدام از آن قطعات پرکاربرد خودرو بستگی دارد. در موتورهای احتراق داخلی، برای تبدیل حرکت رفت و برگشتی پیستون به حرکت دورانی از شاتون و میل لنگ استفاده می شود. همچنین برای قرار دادن میل لنگ در بلوک سیلندر نیز از یاتاقان استفاده می شود تا حرکت میل لنگ به راحتی و اصطکاک کم انجام شود. یاتاقان قطعه ای است که حرکت نسبی مشخصی را بین دو یا چند قطعه دیگر فراهم می کند. به طور دیگر یاتاقان را می توان بالشتک هایی دانست که قادر به نگهداری میل لنگ برروی بدنه موتور است.
یاتاقان از پوسته فولادی و آلیاژبابیت که به آن فلزبابیت و فلزیاتاقان نیز گفته می شود، ساخته شده. در ساخت آلیاژبابیت از دو فلز اصلی قلع و سرب استفاده شده. در بعضی از یاتاقان ها نسبت به نوع و سنگینی موتور، دو یا سه مواد یاتاقانی روی پوسته قرار می گیرد. برروی سطح یاتاقان های ثابت شیارهایی وجود دارد که سبب به جریان پیدا کردن روغن درون آنها می شود. همچنین این شیارها سبب می شود روغن وارد شده بین یاتاقان و میل لنگ فاصله ایجاد کند و از تماس مستقیم آن ها جلوگیری شود. یاتاقان انواع و گونه های بسیاری دارد که هریک برای هدف خاصی مورد استفاده قرار می گیرند. که چند نمونه از آن ها در زیر لیست شده اند:
تعداد یاتاقان های ثابت و مورد نیاز در هر موتور به میزان بار و حداکثر سرعت آن موتور وابستگی و ارتباط کامل دارد. به طور متوسط تعداد یاتاقان های ثابت هر موتور می تواند از حداقل 2 تا حداکثر 5 یاتاقان تغییر کند. درون خودروهای 4 سیلندر موجود در بازار از 5 عدد یاتاقان ثابت درون بلوک سیلندر استفاده می شود، که میل لنگ ها نیز بروری آن قرار می گیرند. بدین صورت عمل روغن کاری میل لنگ از طریق سوراخ هایی که برروی یاتاقان ها وجود دارد صورت می گیرد.
دلایل یاتاقان زدن خودرو چیست؟
باتوجه به توضیحاتی که به آن اشاره کردیم، یاتاقان یکی قطعات کاربردی خودرو است که اصطلاحا در صورت خرابی آن می گویند "خودرو یاتاقان زده است".
علل خرابی های به وجود آمده در یاتاقان داخلی خودرو وابسته به عوامل متعددی است که در ادامه به بررسی آن ها میپردازیم:
روغن موتور نامناسب: استفاده از روغن موتورهای غیر استاندارد و بی کیفیت و همچنین تعویض دیر هنگام آن یکی از عوامل اصلی در خرابی یاتاقان محسوب می شود. روغن موتور حتی از نوع استاندارد و مناسب هم عمر مشخصی دارد و هرچه زمان تعویض آن به تاخیر بیافتد، موجب خرابی و جرم گرفتگی یاتاقان و دیگر قطعات داخلی موتور می شود. لازم به ذکر است که انتخاب روغن موتور مناسب به عواملی نظیر شرایط کاری خودرو، طراحی موتور و یاتاقان های موتور و همچنین شرایط آب و هوایی اشاره کرد.
خرابی پمپ روغن: عملکرد مداوم و صحیح پمپ روغن برروی فرایند روغن کاری تاثیر می گذارد. همانطور که در قسمت قبل گفته شد تعویض دیر هنگام روغن موتور و یا استفاده از روغن های خارج از استاندارد موجب می شود کف کارتل روغن را رسوب براده های حاصل از اصطکاک بگیرد. و هنگامی که این رسوبات وارد پمپ روغن و یا فیلتر آن شوند، سبب بوجود آمدن اختلال در کل فرایند روغن کاری می شود.
افزایش دمای موتور: گاهی خرابی سیتم خنک کننده سبب افزایش دمای موتور می شود. که خود نیز عامل آسیب رسیدن به یاتاقان است.
از دلایل دیگر یاتاقان زدن خودرو می توان به رانندگی با سرعت بالا به طوریکه دور موتور وارد محدوده قرمز شود، راندن خودرو درصورتی که آب موتور تمام شده که درنهایت منجر به افزایش دمای موتور می شود اشاره کرد.
علائم یاتاقان زدن خودرو چیست؟
یاتاقان زدن خودرو با صداهای واضحی مانند "لق لق" یا "تق تق" به راحتی قابل تشخیص است. البته صدای یاتاقان ممکن است در دور پایین به گوش نرسد اما در دور بالاتر مثلا 1200 این صدا به وضوح به گوش میرسد.همچنین ممکن است هنگام یاتاقان زدن، موتور خودرو قفل شود. که در این حالت موتور به هیچ عنوان روشن نمی شود.
چه زمانی باید یاتاقان خودرو تعویض شود؟
یاتاقان ها جزو قطعات مصرفی در خودرو نیستند و معمولا از عمر بالایی برخوردارند. با این تفاسیر، درصورت مشاهده هرگونه ساییدگی یا خراش روی آنها، باید تعویض شوند. لازم به ذکر است که طول عمر انواع یاتاقان ها بایکدیگر متفاوت است. به عموان مثال یاتاقان های لغزشی و مغناطیسی طول عمر نسبتا بالایی دارند و تنها کافیست هر چندوقت یکبار جهت تمیز کردن باز شده و مجددا نصب شوند. اما یاتاقان های غلتشی به جهت حساسیت بالایی که به دما دارند، در صورت وجود هرگونه خراش لازم است که تعویض شوند.
